Gek genoeg is niet iedere muzikant of muziekliefhebber fan van muziekanalyse. Hoe dan?
“Allemaal veel té theoretisch die muziekanalyse. Té droog, saai. Je zou muziek moeten voelen, niet doordenken.” Of iets in die trant.
Zoals E. B. Whites over humor zegt: “Explaining a joke is like dissecting a frog. You understand it better but the frog dies in the process.”
Als muzikant begrijp ik dat absoluut niet.
Ik kan zoveel redenen noemen waarom je de muziek moet analyseren, en daarvan ga ik er vandaag 5 met je delen!
1. Muziekanalyse is goed voor het onthouden van muziek
Je onthoudt het stuk beter. Vooral doordat je veel willekeurige noten van een kapstok voorziet. Dat heet chunking.
‘Uit het hoofd spelen’ wordt ook makkelijker. Dat alleen is al reden genoeg voor de noodzaak van muziekanalyse.
Want vergis je niet: door muziek uit het hoofd te spelen heb je aandacht voor belangrijkere dingen. Het overbrengen van je boodschap bijvoorbeeld.
Je hoeft daarnaast geen blaadjes meer om te slaan. En je vermindert ook nog eens podiumstress.
Win-win!
2. Muziekanalyse is handig om je fouten te kunnen corrigeren
Ken je de onderliggende structuur van een stuk? Dan kan je veel makkelijker improviseren wanneer iets fout gaat.
Je weet dan iets over de toonsoort, de toonladder die daarbij hoort, de akkoorden en melodische wendingen van het stuk. Iets soortgelijks als het oorspronkelijke stuk improviseren wordt een eitje. En het publiek heeft het vaak niet eens door. Zelfs bij klassieke muziekstukken die ze al honderden keren hebben gehoord! Handig toch?
3. Muziekanalyse geeft je een beter begrip van de componist en het stuk
Ikzelf ben dus echt dol op muziekanalyse. Waarom?
Je komt zo weer ietsjes dichter in de buurt van de voeten van de grote meesters. Je ontdekt de grotere samenhang tussen alle losse delen van het stuk. Hoe de puzzelstukjes in elkaar passen. Je begrijpt het stuk op een niveau zoals de componist dat misschien deed.
Je kruipt in de huid van de componist. Zoals acteurs dat doen met method acting. Die leven zichzelf helemaal in. Ze kijken, denken en spreken als het personage. Of zoals imitatoren anderen imiteren. Dat vereist in hun werk een grondig analyse van menselijk denken en gedrag.
Zo ook in de muziek.
Muzikaal inzicht in de componist
Muziekanalyse geeft je een dieper inzicht in de componist. Bijvoorbeeld in zijn of haar muziekstijl. Manier van schrijven. Van verwerken. Van emoties overbrengen.
Neem klassieke muziekanalyse.
Na een analyse begrijp je de pianosonates of symfonieën van Mozart, Beethoven of Rachmaninov zoals deze componisten dat zelf bij hun stukken deden. Alsof jij zelf het stuk hebt geschreven. Je ontdekt hun ‘taal’. Hun muzikale grapjes. Hun frustraties.
Vergelijk hun werk met de minder bekende tijdgenoten en je begrijpt direct waarom hun ideeën zo revolutionair waren. Waarom het label ‘geniaal’ terecht is. Je krijgt een inkijk in hoe de grootmeesters denken en te werk gaan.
Hoe fascinerend is dat?
En wie weet, soms zie je meer structuren dan de componisten zelf in hun eigen werk zien. Muzikanten componeren namelijk ook op basis van hun intuïtie. Ze zijn zich niet altijd bewust van elk onderliggend patroon in hun eigen muziek.
Een weloverwogen interpretatie van muziekstukken
En bovenal: een zorgvuldige muziekanalyse van een klassiek stuk is nodig voor een weloverwogen en gebalanceerde interpretatie. Een interpretatie gebaseerd op kennis. Én die de bedoeling van de componist (naast die van jezelf) probeert te respecteren.
Hoe kan je anders in de buurt komen van hoe de componist zijn stuk heeft bedoeld? Als je geen idee hebt van waar frases (muzikale zinnen) beginnen en eindigen. Als je niet weet wat een mazurka, fuga of sonate is. Als je niet weet waar de toonsoort verandert en waar de climax zit.
“I’m irritated by artists who believe themselves to be more important than the work or at least than the composer.”
– Arnold Schönberg
Muziekinterpretatie en analyse bieden uiteraard geen 100% zekerheid
Uiteraard biedt een muziekinterpretatie en muziekanalyse een ‘benadering’ van de componist. Van wat de componist ‘zou bedoelen’. Onfeilbare zekerheden kent de muziekinterpretatie niet echt.
Zoals de beroemde fluitist en barok-specialist Barthold Kuijken in het voorwoord van zijn boek ‘The Notation is Not the Music’ (2013) schrijft:
“I have always considered my research to be “artistic research” even before this expression was coined. This kind of research is essentially both subjective and creative. Indeed, the artist as researcher does not stand beside or outside his topic, but is himself part of the researched topic—it is research in, not about, art. The results of this research are not aimed at being scientific; they can be art just as well. Per definition, artistic research is never definitive nor complete. It cannot be exactly repeated and does not strive to prove something. It is never a goal in itself but leads to deeper understanding and thus, hopefully, to better performance or creation.”
Daarom is kennis en onderzoek belangrijk. Zelfs onmisbaar. Want door gedegen kennis kan je de kloof tussen jou en de componist op zijn minst kleiner maken.
En Beethovens voeten of de schoenen van J. S Bach aanraken is al heel wat!
4. Muziekanalyse brengt een muziekstuk tot leven
Sommigen zien een notenstuk van Beethoven als een papiertje met mooie maar willekeurige noten erop.
Zonde!
Een muziekstuk is immers een verhaal dat een componist jou wil vertellen. Een werk van Beethoven is zijn testament aan jou. Door zijn stukken te begrijpen ben je als het ware in ‘gesprek’ met Beethoven zelf!
Je begrijpt het verhaal van het stuk. Je doorleeft het stuk. Je ziet de grotere verbanden. De diepere boodschappen die je bij een eerste keer luisteren grotendeels ontgaat.
Een muziekstuk gaat veel meer betekenis krijgen. De muziek gaat voor je ‘leven’ op een manier zoals dat voorheen niet het geval was. En dát is een heerlijke ervaring.
5. Muziekanalyse geeft je inzicht in hoe muziek ‘werkt’
Als je vaak genoeg stukken hebt geanalyseerd krijg je ook een intuïtief inzicht in of kennis van wat wel en niet binnen een bepaald genre werkt. Hoe bepaalde muzieknoten en patronen bepaalde emoties oproepen.
Filmmuziek-componisten weten dat als geen ander
Filmmuziek-componisten weten precies met welke combinatie van strijkers, pianotonen en akkoorden ze het emotionele effect van een dramatische scène kunnen versterken. Hoe ze de juiste snaar kunnen raken. Dat is waarom bv de muziek van John Williams altijd zo goed klopt bij de film.
Een ruime analyse-ervaring helpt je ook bij het schrijven van je eigen stukken. Je leert immers de tools van de grootmeesters. Tools om een boodschap succesvol over te brengen aan het publiek.
Conclusie: Muziekanalyse is belangrijk, maar er is meer
Je moet ook kennis hebben van de historische periode waarin componisten leven. Van de tijdgeest. Een componist of muzikant is altijd deels een product van zijn of haar tijd.
Dus wat waren de heersende idealen, normen en waarden? Hoe gaan de componisten hier wel of niet tegen in? Aan wie dragen ze hun stuk op? Voor welk publiek schrijven ze? En met welk doel? In welke setting spelen ze hun stuk: in een kerk met veel galm of een huiskamer? Wat was het niveau van de muzikanten die het stuk moesten uitvoeren? Hoe beïnvloedt dat wat de componist wel en niet schrijft? Hoeveel versies van zijn muziekstuk heeft de componist ons overgeleverd? En welke versie is voor jou leidend?
En op wat voor instrumenten schreven zij hun muziek? Het maakt immers wat uit als je een klavecimbel-stuk op onze moderne piano gaat spelen.
Maar ook: wie waren hun influencers? Een componist of muzikant is ook altijd deels een product van zijn of haar voorgangers.
