Uncategorized

De Matthäus-Passion is een van de langste en bekendste composities van Johann Sebastian Bach. De compositie vertelt het lijdens- en sterfverhaal van Jezus volgens het Evangelie van Matteüs.

Wanneer Bach het stuk precies componeerde is niet helemaal bekend. Ook is onduidelijk wanneer het stuk voor het eerst werd opgevoerd. Mogelijk was dit op 15 april 1729 in de Thomaskirche in Leipzig. Volgens sommigen gebeurde dit echter al een stuk eerder, namelijk op 11 april 1727, tijdens de vesper-dienst op Goede Vrijdag.

Voor zover bekend voerde Bach het stuk zelf vier keer op: in 1727, 1729, 1736 en in 1740. Na zijn dood in 1750 raakte de compositie, net als zijn andere muziek, wat in de vergetelheid. Het zou tot 1829 duren voor de Matthäus Passion weer werd opgevoerd. De uitvoerder was Felix Mendelssohn. Het was de eerste uitvoering van het werk sinds het overlijden van Bach.

De Matthäus-Passion is geschreven voor twee koren. Bach zette de hoofdstukken 26 en 27 uit het evangelie van Mattheus op muziek. In deze hoofdstukken wordt beschreven hoe Jezus wordt verraden en gekruisigd. Wie een uitvoering van het passiestuk bijwoont moet wel over wat zitvlees beschikken. De Matthäus-Passion duurt, afhankelijk van de dirigent die het stuk opvoert, namelijk zo’n 2,5 tot 3 uur.

Matthäus-Passion in Nederland

In Nederland is het stuk momenteel niet meer weg te denken. Gedurende de passietijd, de periode voor Pasen, wordt de compositie op veel plaatsen opgevoerd. In 1870 werd de Matthäus-Passion voor het eerst in Nederland uitgevoerd, door Toonkunst Rotterdam. Amsterdam volgde vier jaar later met een uitvoering door Toonkunstkoor Amsterdam en het Parkorkest onder leiding van Johannes Verhulst.

Op 8 april 1899 voerde dirigent Willem Mengelberg de Matthäus-Passion voor het eerst met het Concertgebouworkest uit. Deze ingekorte versie werd opgevoerd door een groot orkest en een koor van 450 personen. De opvoering wordt wel gezien als hét begin van de Matthäus-traditie zoals die vandaag de dag in Nederland bestaat. Geïnspireerd door de opvoering van Mengelberg werd het stuk hierna namelijk op steeds meer plaatsen opgevoerd.

De Nederlandse Bachvereniging in Naarden besloot de Matthäus-Passion in zijn geheel op te gaan voeren. Dit gebeurde voor het eerst op Goede Vrijdag 14 april 1922. De opvoering in de kerk van Naarden werd een echte traditie. Tegenwoordig wordt de uitvoering in het oude vestingstadje ook bezocht door veel hoogwaardigheidsbekleders. Volgens de organisatie is het een echt society evenement.

Naarden is zeker niet de enige plaats waar de Matthäus-Passion rond Pasen te horen is. De beroemde compositie van Bach wordt op ruim honderd plaatsen uitgevoerd. Bezoekers kunnen zowel terecht in grote concertgebouwen als in verschillende kleinere parochiekerken.

Een beetje bouncen op de beat of je laten terugvoeren naar een fijn moment. Muziek doet wat met je. Het brengt je in beweging én tot stilstand. Of je het nu zelf maakt of er alleen naar luistert: muziek verbindt, muziek zorgt ervoor dat je je lekker voelt en muziek heeft een positief effect op de hersenen. Als je alle gezondheidsvoordelen op een rij zet, weet je waarom muziek eigenlijk een wondermedicijn is. Komt ‘ie:

1. Muziek vermindert stress

Muziek is het ultieme geneesmiddel voor stress. Rustige muziek zorgt voor een lagere productie van stresshormonen. Het stelt je gerust, dus je ervaart minder angst – vaak de aanjager van stress. Rustige ritmische geluiden vertragen de hartslag, laten de bloeddruk dalen en zorgen voor een rustigere ademhaling. Speciale geluidstonen, binaural beats genoemd, kunnen je zelfs in diepe staat van ontspanning brengen.

2. Muziek vermindert pijn

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat muziek zowel acute pijn als chronische pijnklachten vermindert. Rustige muziek maakt endorfine, oxytocine en dopamine vrij in de hersenen. Dit zijn hormonenen neurotransmitters die zorgen voor pijnverlichting en een betere stemming. Je kan muziek ook medisch inzetten. Als je bijvoorbeeld rustige muziek hoort tijdens een operatie, ervaar je minder pijn, heb je minder medicatie nodig en gaat je herstel sneller.

3. Muziek vermindert depressieve klachten

Mensen met een depressie kunnen veel baat hebben bij muziek(therapie), want muziek heeft effect op je emoties. Van rustige muziek word je kalmer. Van je favoriete platen word je vrolijker, omdat je hier een positieve associatie bij hebt. En met meebewegen op lekkere danshits sla je twee vliegen in een klap. Kortom, het perfecte excuus om wat muzikaal genot op te zetten.

4. Muziek verbetert je work-outs

Met een opzwepend deuntje in je oren train je harder en effectiever dan zonder muziek. We voelen ons minder (snel) vermoeid en ervaren soms zelfs een extra energie boost tijdens het sporten. Bovendien helpt een ritme om op te bewegen. Ook zou muziek een positief effect hebben op je spierherstel.

5. Muziek verbetert je eetpatroon

Luisteren naar rustige muziek voor en tijdens je maaltijd zorgt voor een ontspannen sfeer. En die ontspannen sfeer draagt eraan bij dat je minder en langzamer eet. Andersom laten studies zien dat harde, drukke muziek leidt tot minder gezonde voedingskeuzes en sneller eten.

6. Muziek helpt je beter te slapen

Fijne muziek leidt af en laat je de stress van de dag vergeten. Muziek ontspant en vermindert stress en angst. Muziek kan helpen om sneller – en dieper – te slapen. Ook voor slapeloosheid is muziek dus een goed medicijn.

7. Muziek stimuleert de bloedsomloop

De positieve gevoelens die muziek opwekt, stimuleren de bloedsomloop. Op het moment dat muziek meer uptempo is, stijgt je bloeddruk, ademhaling en hartslag. Bij rustige muziek gebeurt het tegenovergestelde. Zo zie je maar dat muziek effect heeft op heel je lichaam.

8. Muziek versterkt je geheugen

Muziek maakt tot op hoge leeftijd herinneringen los, ook bij mensen met dementie. Er bestaat een duidelijke link tussen muziek en je geheugen. Geef je geheugen dus een boost door te luisteren naar je favoriete nummers – van nu en vroeger. Regelmatig naar muziek luisteren, stimuleert de hersenactiviteit. Tijdens het studeren of werken kan het dus slim zijn om op de achtergrond wat instrumentele of klassieke muziek te draaien. Ook een muziekinstrument leren bespelen is goed voor je hersenen. Dat kan uitdagend zijn, maar het gaat er vooral om dat je er plezier aan beleeft.

9. Muziek vergroot je ruimtelijk inzicht

Ruimtelijk inzicht wordt gedefinieerd als het vermogen om je een precieze voorstelling van iets te kunnen maken en het vermogen te kunnen meten en te navigeren. Met behulp van muziek – vooral pianomuziek – kan je je IQ voor ruimtelijk inzicht met wel 9 punten omhoog krikken. Een symfonie van Mozart verbetert bijvoorbeeld je focus.

10. Muziek maakt je creatiever

Muziek maakt je gelukkiger, productiever en creatiever. Geen wonder dat muziek op het werk dan ook goed werkt. Niet op hoog volume, maar gewoon als lekker achtergrondgeluid.

Het is duidelijk: muziek heeft een bijzonder effect op je brein, lichaam en emoties. Het maakt je vrolijk en energiek of juist kalm. Niet voor niets maken mensen al duizenden jaren muziek. Het raakt ons op zoveel niveaus. En dat zonder nadelige bijwerkingen.

Er bestaat een handleiding, maar die kan wat overweldigend zijn. In deze blogpost zal ik laten zien welke opties het meest relevant zijn voor klassieke muziek.

De drie voornaamste functies waardoor ik MobileSheets de beste app vind:

1. Het automatisch wegsnijden van paginamarges van bladmuziek
2. Referentiepunten om snel met herhalingstekens of da capo’s te kunnen werken
3. Concertmodus waardoor alle menu’s tijdelijk uitgeschakeld worden

Muziekbibliotheek

Als je de app opent zal je eerst toestemming moeten verlenen om de app toegang te geven tot je bestanden. Druk hier op ja.

Je ziet dan de muziekbibliotheek: een overzicht van alle bladmuziek die je hebt geïmporteerd. Nu zal alles nog leeg zijn.

Tabbladen

De bibliotheek is in eerste instantie gevuld met tabbladen die voor klassieke musici overbodig zijn. Dat is makkelijk aan te passen en zorgt voor een overzichtelijkere bibliotheek. Voor klassieke muziek heb je eigenlijk alleen een tab met componisten nodig en eventueel een tab met de titels van muziek. Een tab met recent geopende bestanden is een handige derde tab.

Druk hiervoor op de drie puntjes onder elkaar, rechtsboven, en ga naar de “Bibliotheek instellingen” (inclusief nare spatiefout). Hier is een groot aantal instellingen te vinden. Lees deze rustig even door, zodat je weet dat de opties er zijn. Probeer ook wat dingen uit, zo kan ik het donkere thema aanraden en hoeven voor klassieke componisten lettertekens niet “genormaliseerd” te worden.

Specifieke instellingen die handig zijn voor klassieke muziek zijn te vinden onder de knop “Titelopmaak Muziekstukken”. Deze kan je beter instellen zoals in de afbeelding hiernaast.

Druk vervolgens op “Tab volgorde” [sic]. Hier kan ik de tabs zoals in de afbeelding hieronder aanbevelen. De rest van de tabs zijn voor popmusici misschien interessanter, maar voor de meeste klassieke muziek niet erg relevant.

Andere instellingen

Laat je niet intimideren door alle knopjes: de instellingen van MobileSheets zijn een kleine tijdsinvestering wel waard om alles naar smaak te kunnen instellen. Een overzicht van de meest relevante opties per tab van de instellingen:

• Opslagruimte: Hier kan je onder andere Dropbox en Google Drive instellen.
• Weergave instellingen: De standaardinstellingen hier zijn goed, alleen schakelde ik de omsla-animatie hier uit om sneller de volgende pagina te kunnen zien in de hitte van de strijd.
• Importeerinstellingen: Hier heb ik agressief bijsnijden ingeschakeld. Hoe minder marge hoe beter op een klein scherm. Wat heb je aan witruimte op een tablet?
• Aanraak- en pedaalinstellingen: Hier staan opties voor bluetooth-pedalen. Dit heb ik zelf nog niet gebruikt. Wel handig is het om te kijken naar de “Aanraakacties”. Het scherm is grofweg in te delen in een raster (zie verderop in deze blogpost). Met deze opties kan je instellen wat elk van de cellen van het raster doen als je er op drukt. Ik raad de instellingen in de afbeelding aan.
• Tekstbestandinstellingen: Vooral relevant voor mensen die van (gitaar)tabs spelen, waarvan de “bladmuziek” vaak in tekstbestanden staat.
• MIDI instellingen: Dit heb ik nog niet gebruikt en is vermoedelijk ook relevanter voor popmusici.
• Backup en herstel: Kan van pas komen als je op een gegeven moment een nieuwe tablet gaat kopen.
• Overige instellingen: Lees deze even door om te kijken wat mogelijk is. Ik raad aan de Audiospeler uit te schakelen in de “Optreden Modus” zodat je minder gevaar loopt op het opeens afspelen van audio tijdens een concert.

Bladmuziek bekijken

Als de instellingen eenmaal geoptimaliseerd zijn voor klassieke muziek is het tijd om je eerste stuk bladmuziek te importeren. 

Als je het bestand importeert kom je op een scherm waar je het bestand kan aanpassen vóór het aan je bibliotheek wordt toegevoegd. In deze blogpost ga ik de tabbladen met “Velden” en “Bestanden” behandelen, in een volgende post zal ik laten zien hoe je een mp3-bestand aan je bladmuziek kan koppelen om te helpen bij het studeren.

“Bestanden”-tab

Bovenin het scherm zie je de bestanden die bij dit muziekstuk horen. Meestal staat hier maar één bestand, zoals nu. Als het muziekstuk uit meerdere losse afbeeldingen of pdf-bestanden bestaat kan je die met de knoppen rechts toevoegen. Dit zou vrij vanzelfsprekend moeten gaan. Zoniet, zie dan de handleiding.

Linksonderin het scherm staat de optie om alle pagina’s te draaien of alleen de pagina die op dit moment wordt getoond. Rechtsonder is de krachtigste functie van de app te vinden: het automatisch wegsnijden van de paginamarges, waardoor de bladmuziek zo groot mogelijk op je tabletscherm kan worden getoond. Dit kan je per pagina doen door op het -icoontje te drukken of je kan op “automatisch bijsnijden” drukken, waardoor de app het voor je doet.

Als het automatisch bijsnijden onverhoopt iets te enthousiast was waardoor er noten van de pagina afvallen kan je altijd terug naar dit scherm om handmatige wijzigingen aan te brengen.

“Velden”-tab

Op deze pagina kan je de zogenaamde meta-informatie van het muziekstuk invullen. Standaard staan er veel velden ingeschakeld die je kan invullen, maar ik heb zelf alle velden uitgeschakeld behalve “Componisten”. Doe dat door op “Velden instellen” bovenin het scherm te drukken en alle vinkjes weg te halen behalve die voor “componisten”. Of niet, natuurlijk, als jij bepaalde velden wél handig vindt! (In dat geval zal je vermoedelijk het bijbehorende tabblad in de bibliotheek weer terug willen.)

Druk nu bovenaan op OK en je bibliotheek zal z’n eerste muziekstuk hebben.

Bladmuziek weergeven en aantekeningen maken

Open een stuk bladmuziek door erop te drukken in de bibliotheek.

Het scherm is in negen onzichtbare “aanraakgebieden” onderverdeeld. Deze heb je ingesteld bij de 'aanraakacties' bij de instellingen. Als je mijn instellingen daar volgt krijg je de volgende effecten:

1. Vorige pagina
2. Vorige pagina
3. Vorige pagina
4. Toon overlayscherm
5. Toon overlayscherm
6. Maak aantekeningen
7. Volgende pagina
8. Volgende pagina
9. “Snelle actie box”

Als je deze aanraakgebieden eenmaal snapt zal dat je navigatie sterk vergemakkelijken. Het overlayscherm, het aantekeningenscherm en de “Snelle actie box” zijn de drie navigatieschermen die je goed onder de knie wilt krijgen om snel te kunnen werken tijdens repetities en concerten.

Overlayscherm

Het overlayscherm is te bereiken door op vakje 4 of 5 te drukken, en verdwijnt ook weer als je nog eens op 4 of 5 drukt.

Een korte beschrijving van de belangrijkste knoppen:

“Snelle actie box”

Pakkende naam, niet? Hier zitten een aantal knoppen die ook in het overlayscherm zitten waarvan de ontwikkelaar van de app dacht dat ze het meest gebruikt zouden worden.

De middelste knop is niet te vinden in het overlayscherm: deze is voor de concertstand. Dit is een soort veiligheidsstand: alle aanraakgebieden van het scherm worden uitgeschakeld behalve de “Snelle actie box” rechtsonder, waardoor je niet tijdens een concert per ongeluk een of ander menu opent als je wilt omslaan. Het scherm aanraken zorgt nu altijd dat je naar de volgende of vorige bladzijde gaat. De concertstand-knop is ook in de bibliotheek te vinden.

Aantekeningen

De aantekeningenmodus is vrij vanzelfsprekend. De knop voor “ongedaan maken” zit linksboven, dus leef je uit en experimenteer. Een paar tips:

• De instellingen voor pen en markeerstift die ik gebruik zijn een goed begin, maar kijk vooral wat voor jou goed werkt
• “Vloeiende modus” probeert je aantekeningen minder hoekerig te maken maar zorgt doorgaans voor minder precisie. Meestal niet aan te raden.
• In het menu linksboven staat alles al wel goed. Twee opmerkingen:
  • De stylusmodus is bedoeld voor een “actieve” stylus. Met een normale “passieve” stylus werkt dit niet.
  • Auto-save bij het wisselen van pagina’s is aan te raden. Als je tijdens het aantekenen snel door het bestand bladert met de knoppen rechtsboven druk je makkelijk per ongeluk op de annuleren-knop ernaast.
• Met de pijltjes in dit kastje kan je de aantekening die je net hebt gemaakt met precisie verplaatsen:
• Zie ook de tip in mijn andere blogpost: zoom in voordat je gaat schrijven.
• Door met twee vingers tegelijk op je scherm te tikken wissel je snel tussen pen/markeerstift en de “verplaatsmodus”. Erg handig als je ingezoomd hebt en op een ander deel van het scherm een aantekening wil maken.

Bij muziektheorie wordt meestal uitgegaan van de toon C. Vandaar dat bij het nummeren van octaven begonnen wordt bij C. Wat frequenties betreft gaat men uit van de toon A die vastgesteld is op 440 Hz. Men noemt dit ook "A4" (de toon A van het 4e octaaf). Men noemt dit ook de "kamertoon".

Over vrijwel alles wat met muziektheorie te maken heeft is heel veel discussie geweest. Zo ook over de toonhoogte A 440 Hz. Het is tenslotte maar een door de mens gekozen frequentie die men toegewezen heeft aan de letter A. Voor een standaardisatie van de toon A voor muziekinstrumenten is in 1939 gepleit door o.a. Joseph Goebbels, de propaganda-minister van Hitler!!! (niet van belang, maar ik vond het opmerkelijk voor zo iemand). Sinds 1955 is 440 Hz. wereldwijd de standaard. Dat is in 1975 nog eens extra vastgelegd in de z.g. "ISO16" norm. Het is dus nog niet eens zo lang officieel.

De standaard 440 Hz. voor de toon A wordt overigens niet altijd aangehouden. Soms prefereert men een iets lagere of iets hogere stemming omdat men vindt dat sommige (klassieke) muziek dan mooier klinkt. Bij blaasorkest wordt tegenwoordig vaak gestemd op 442 Hz omdat het dan eenvoudiger is om het hele orkest (zowel hout als koper goed op elkaar af te stemmen).

Gelijkzwevend en rein gaat niet samen:
De snaren van een viool worden gestemd in reine kwinten G D A E waarvan de afstanden iets groter zijn dan de kwinten op een piano of een gitaar. Als een violist de kunst verstaat om heel zuiver te spelen maakt hij gebruik van veel meer dan 12 frequenties per octaaf. De frequentie van een verlaagde toon bijv. Bes kan anders zijn dan de frequentie van de verhoogde toon Ais. Het ligt er aan vanuit welke toonaard gespeeld wordt (zie later nog de pagina " Kwintencirkel").

Kruizen en mollen geven niet aan hoeveel er precies verhoogd of verlaagd moet worden. Ook de noten geven niet aan welke toonhoogtes er exact bedoeld worden. Dat is in de reine stemming in elke toonaard dus net even anders. Al die zuivere frequenties zijn te berekenen, maar het notenschrift zou veel te ingewikkeld en daardoor onleesbaar worden als men dit er in zou verwerken. Een goede violist maakt alle tonen op z'n gehoor zuiver t.o.v. de grondtoon. De meeste instrumenten worden gestemd (rein of gelijkzwevend) met als uitgangspunt A 440 Hz.

Als een violist bijv. met een pianist gaat samen spelen, dan moet de violist z'n spel aanpassen aan de (beetje valse) frequenties van de gelijkzwevende stemming van de piano. Ook de viool wordt dan gestemd in gelijkzwevende kwinten. Het gaat om kleine verschillen (per toon niet meer dan 1% t.o.v. de reine stemming) maar je hoort het als men hier geen rekening mee houdt. Vooral de tertsen (groot en klein) wijken duidelijk hoorbaar af en zijn in de gelijkzwevende stemming ook duidelijk minder mooi.

Compromis niet goed genoeg?:
Voor instrumenten met een vaste toonverdeling neemt men soms  geen genoegen met het compromis, de gelijkzwevende stemming.

In sommige andere culturen neemt men ook geen genoegen met de gelijkzwevende stemming. Bijv. in Turkse muziek gebruikt men de zelfde tonen als wij, maar ook tonen er tussen in (kwart toonafstanden).  Sommige Turkse instrumenten hebben uitgebreide mechanieken waarmee men de stemming van snaren met meerdere hele kleine stapjes kan veranderen. Daarmee kan men een octaaf verdelen in ruim 50  frequenties. Men is daardoor in staat om ook op instrumenten met een vaste toonverdeling behoorlijk zuiver te spelen in alle toonaarden.

Voor mensen met een uitzonderlijk goed gehoor voor zuiverheid (die de kleinst hoorbare verschillen kunnen waarnemen) zouden er maar liefst 140 frequenties per octaaf nodig zijn om elke interval in elke toonaard echt zuiver te kunnen spelen. Gelukkig zijn we gewend geraakt aan 12 tonen per octaaf.

Muziek was in eerste instantie heel simpel. Men zong enkele tonen. Dit was alleen melodie, en een zanger kan tonen op z'n gehoor zo zuiver mogelijk maken.
Later ontstond meerstemmigheid en het gebruik van begeleidende akkoorden op instrumenten. Bij instrumenten met een vaste toonverdeling was het stemmen altijd een probleem.  Dat werd pas echt vervelend bij toetseninstrumenten, zoals het klavecimbel en later de piano met z'n 7 octaven.

Men gebruikte eeuwen lang de "stemming van Pythagoras" (grofweg gebaseerd op reine kwinten) en later de "reine stemming" van Gioseffo Zarlino (gebaseerd op meerdere boventonen). Bij deze stemmingen (en bij vele andere probeer-sels) verhoudt elke toon zich op een bepaalde manier tot de grondtoon maar dat resulteert binnen een octaaf niet in 12 gelijke afstanden. Het gevolg was dat bijv. een piano alleen zuiver gestemd kon worden in één toonaard. Een piano moest anders gestemd worden als men zuiver in een andere toonaard wilde spelen (als men een andere grondtoon als uitgangspunt nam). Dat was uitermate lastig.

Overgang naar welgetemperde stemmingen:
Rond het jaar 1700 (bij de opkomst van de piano) ging men over op de z.g. "welgetemperde stemmingen" waarmee men met één stemming wel in alle toonaarden kon spelen. Men "temperde" in elke toonaard de ergste valsheid, maar de toonaarden klonken nog wel verschillend van elkaar. Elke toonaard had z'n eigen specifieke klank (lees "zuiverheid" of "valsheid") en daardoor ook een bepaalde sfeer. Daar waren per toonaard zelfs uitgebreide omschrijvingen voor.

Het compromis, de gelijkzwevende stemming:
Uiteindelijk heeft dat alles geleid tot het grote compromis, de "gelijkzwevende stemming" die in alle toonaarden gelijk en redelijk zuiver klonk. Men verdeelde een octaaf in 12 gelijke verhogingen. Behalve de octaven zijn bij dit compromis alle tonen een beetje vals t.o.v. de zuivere boventonen.

Sommigen vonden dat in die tijd bijzonder discutabel omdat men geen gebruik meer van die "sferen" kon maken. Alles klonk nu in elke toonaard het zelfde. Anderen vonden dat niets goed klonk in de gelijkzwevende stemming. Maar de gelijkzwevende stemming werd uiteindelijk toch de standaard stemming voor instrumenten met een vaste toonverdeling.

Daarom kun je nu op toetsen of gitaar een liedje in een andere toonaard gaan spelen zonder dat het raar gaat klinken. Ook kun je binnen een muziekstuk moduleren naar een andere toonaard zonder dat het vals wordt. Leek misschien altijd logisch, maar dat is het dus helemaal niet. Het kan omdat men bewust de natuur-kundige zuiverheid terzijde geschoven heeft. Men heeft genoegen genomen met een "handige oplossing" waarbij alles redelijk zuiver klinkt.

Het mooie is dat wij er aan gewend zijn geraakt en het doorgaans  als zuiver ervaren, maar soms "wringt" er toch een toon en dat komt omdat het gewoon niet zuiver is.

Waarom noemt men deze stemming "gelijkzwevend"?
Als je twee tonen hoort die t.o.v. elkaar een beetje vals zijn, dan lijkt het of je één toon hoort die "zweeft". De tonen van de gelijkzwevende stemming zijn een beetje vals t.o.v. de zuivere boventonen. Vandaar de term "zwevend" (pas als twee tonen meer dan 20 Hz. van elkaar verschillen, kan ons gehoor ze als verschil-lende tonen onderscheiden, maar zoveel verschilt een reine toon nooit van een gelijkzwevend gestemde toon). Elke verhoging naar de eerstvolgende toon is gelijk en in elk octaaf is ook de "valsheid" t.o.v. de boventonen gelijk. Vandaar de term "gelijkzwevend". Men heeft het ook over "de evenredig zwevende stemming" of de "evenredig zwevende temperatuur" (Engels: equal temperament tuning).

Muzikaliteit is deels aangeboren en is deels te ontwikkelen. Er zijn veel verschillende facetten die een rol spelen. De onderstaande punten vallen niet allemaal onder het begrip "muzikaliteit" maar hebben wel te maken met het functioneren als muzikant, al dan niet in een band.​

Ik heb het dan nog niet over zeggingskracht of de vermakelijkheidsfactor van iemands spel. Sommige punten hangen daar wel mee samen, maar het gaat meer over zaken die nodig zijn om iets gewoon goed te (leren) spelen.​

Een paar punten zijn misschien een beetje lullig of lijken vanzelfsprekend, maar als een muzikant op slechts één punt heel laag scoort, kan dat de muziek soms goed in de weg zitten.

- Gevoel voor feel, timing (zie ook verderop deze pagina)

- Gevoel voor dynamiek (zie ook verderop deze pagina)

- Gehoor voor zuiverheid.

- Relatief gehoor (herkennen intervallen en akkoorden) (zie vorige pagina).

- Juiste tempo inzetten en vasthouden.

- Gevoel voor balans (sta je in een band niet te hard of te zacht).

- Gevoel voor sound (gebruik je het juiste geluid).

- Geheugen voor melodie, akkoorden en de vorm van een heel nummer.

- Vermogen om bestaande muziek te ontleden (wie speelt wat en hoe).

- Vermogen om in een band onder het spelen naar het geheel te luisteren.

- Vermogen om te noteren en te lezen (soms noodzakelijk).

- Heb je (indien nodig) uitgeschreven muziek op orde?

- Motoriek. Doen (zo nodig na lang oefenen) de spieren wat je wilt?

- Fantasie voor zowel soleren als begeleiden (improviseren).

- Anticiperen op improvisaties van anderen.

- Heb je altijd je zaakjes voor elkaar (instrument, apparatuur, snoeren)?

- Kritiek verdragen (zie ook verderop deze pagina).

- Vermogen om opbouwende kritiek te geven.

- Plezier hebben in oefenen en leren.

- Interesse in andere stijlen.

Bewustwording:
De meeste top-muzikanten scoren op elk punt hoog. Bij hobby-muzikanten (zoals ik) zijn er meestal wel punten die beter kunnen. Je bent al een eind op streek als je je bewust bent van alle bovenstaande punten. Je kunt dan specifieke dingen trainen. Als bijv. je gevoel voor tempo niet optimaal is, kun je een poosje met een metronoom gaan spelen (werkt echt). Je kunt iets waar je niet zo goed in bent soms ook compenseren met iets anders. Als je geheugen slecht is, kun je misschien wel goed noteren en lezen. Als je niet zoveel fantasie hebt kun je door theoretische kennis gevarieerder leren spelen. Het doel heiligt de middelen, zullen we maar zeggen.

Feel, timing:
De begrippen "feel" en "timing" liggen dicht bij elkaar. Als je consequent in de maat kunt spelen spreekt men over een goede "timing". Daarbij kun je (zoals bijv. bij de meeste metal gewenst) exact op de tel spelen. Je kunt ook "lui" spelen, net achter de tel aan, wat voor een swingend effect kan zorgen, bijv. bij een shuffle. Of voor de tel uit (stuwend). Het gaat daarbij om fracties van secondes. Als je daarbij ook nog allerlei subtiele kenmer-ken van div. stijlen beheerst, spreekt men ook wel over een goede "feel".

Dynamiek:
Dynamiek gaat om het aanvoelen of tonen of akkoorden zacht of hard, kort of lang, klein of breed (met alle gradaties daar tussenin) gespeeld moeten worden. Ik zie nog wel eens bands die alle nummers op één volume doorspelen. Geen onderscheid tussen bijv. refreinen en coupletten. Uiteraard herken je de deuntjes en dat is voor veel mensen uit het publiek voldoende, maar wel jammer voor de wat muzikalere toehoorder.

Kritiek verdragen:
Muzikanten voelen zich soms zeer ongelukkig als er kritiek is op hun spel. In mijn jonge jaren was dat bij mij ook zo, maar daar heb ik mij al snel overheen gezet onder het motto "alle hulp is welkom". Als iemand iets vindt van mijn spel probeer ik altijd uit wat er als alternatief (hoe vaag ook) voorgesteld wordt. Dat kan soms tot verrassende resultaten leiden.

Muzikaal gehoor:
Als je jezelf regelmatig opneemt komen de zwakke punten meedogenloos naar voren. Het is handig als je dat zelf allemaal hoort. Je weet dan waar je aan moet werken. Nog handiger is als je alles al onder het spelen hoort. Een goed muzikaal gehoor is je beste leraar.

Plezier hebben in muziek maken is het belangrijkste:
Misschien lijkt het nou of je alleen maar muziek zou kunnen maken als je veel talent hebt en gezegend bent met een goed gehoor en heel hard oefent. Dat is natuurlijk betrekkelijk. Veel mensen zien muziek maken als puur ontspanning. Als je met anderen samen speelt is het ook vaak een sociaal gebeuren. Dat zijn op zich al waardevolle zaken, ongeacht het niveau.

Wat ik ongeacht het niveau wel belangrijk vind, is dat er muzikaal enige progressie in blijft zitten. Daar is soms motivatie (oefening) voor nodig, maar als je eenmaal een stapje verder bent motiveert dat weer enorm om muziek te maken en misschien weer een stapje verder te gaan.

Dan nog iets over noten lezen en les nemen:
Mensen die alleen geleerd hebben om van noten te spelen, hebben vaak  de grootste moeite om iets uit het hoofd te spelen of in een band te spelen. Men heeft geleerd om een noot direct te vertalen naar een toon, anders gezegd, om de hersenen te laten fungeren als een snelle processor tussen de "sensor" (de ogen) en de "machinerie" (de vingers). Dat moet ook, want nadenken kan niet want dan is de toon te laat. Men heeft de theorie w.o. de namen van akkoorden doorgaans niet echt paraat. Dat is ook niet nodig want de noten zeggen immers precies wat de vingers moeten doen.

Iets uit het hoofd spelen of van een akkoordenschema spelen vereist een andere benadering. In een band spelen is weer een geheel andere discipline. Ik heb muzikanten meegemaakt die na vele jaren les waanzinnig goed van noten konden spelen maar in een band geen idee hadden wat ze moesten doen als ze een akkoordenschema van een eenvoudig bekend nummer voor hun neus kregen.

Bij sommigen weigeren de hersenen en de vingers dienst als de ogen geen noten zien. Het kost soms jaren om weer van de noten "los te komen". Ik adviseer om nooit alleen maar van noten te leren spelen. Ik ben niet  tegen noten lezen, want voor bepaalde muziek of voor professionele begeleidingsmuzikanten is het noodzakelijk, maar ik vertel dit omdat sommige mensen (kinderen) de verkeerde muziekles nemen. Het komt nog steeds voor dat leraren noten lezen het aller belangrijkste vinden, terwijl de leerling er niets aan heeft voor de muziek die hij/zij wil gaan spelen.

Laatst kreeg ik de vraag wanneer ik eens iets zou schrijven over de historie van de blaasorkesten. Welnu, hier deel 1  over de historie van blaasorkesten.

Directe voorlopers van het amateurblaasorkest waren

- De stadsmuzikanten

- Collegium Musicum

- Het schutterijorkest

- Het militaire orkest

De eerste signaalinstrumenten waren : Hoorns van Ram of Rund en Bazuin

Stadsmuzikanten ontstonden na de opkomst van steden in de 13e en 14e Eeuw. In het tijdperk van de Renaissance (ca. 14e tot de 16e Eeuw) komt voor het eerst verband tussen de bij het leger gebruikte muziekinstrumenten en bepaalde legeronderdelen voor. Zo waren de trommen en pijperfluiten bij het voetvolk (de infanterie) en de trompetten en de pauken bij de bereden wapens (cavalerie) in gebruik.

In latere eeuwen (met name in de zestiende eeuw) kreeg de functie van stadsmuzikant een ruimere, meer representatieve en recreatieve inhoud.

Van de 15e tot de 18e Eeuw drongen Turkse legers regelmatig Europa binnen. Deze legers werden in hun opmars ondersteund door zogenaamde Janitscharen-muziek. Naast de stadsmuzikanten ontstaat in de zestiende eeuw het Collegium Musicum. Een Collegium Musicum is amateur-muziekgezelschap dat overwegend bestaat uitheren, afkomstig uit de hogere burgerij en die muziek maken puur voor zichzelf, dus zonder publiek”.

De schutterijorkesten vormen een directe voorloper van de amateur-blaasmuziekverenigingen. Schutterijkorpsen bestonden al in de achttiende eeuw, maar werden ten tijde van de Franse Revolutie (tot 1799) afgeschaft vanwege een verbod op de gilden.

Een laatste, muzikale ontwikkeling die tot de vorming van blaasmuziekverenigingen heeft bijgedragen, is de ontwikkeling van de militaire muziek in Europa. Muziek heeft al sinds de Oudheid voor legers een dubbel doel gehad: het strijdlustig maken van de troepen en het intimideren van de vijand .

18e Eeuw : Van speelgroep naar Blazersensemble

Omstreeks 1750 was Wenen de grootste muziekstad van Europa. Een instrument waar tot dan toe niemand van had gehoord, maar tegenwoordig een belangrijke speler binnen het harmonie orkest is zag aan het begin van deze eeuw het daglicht: de Klarinet. In deze eeuw ontstonden aan de hoven van Centraal-Europa blazersensembles

19e Eeuw

Ca. 1800 : Ontstaan van de eerste burger blaasmuziekverenigingen. Aan het begin van de negentiende eeuw werd de muziek voor blaasorkest op het Europese vasteland, zowel bij de militairen als bij de amateurs, sterk door de muziekkorpsen van Napoleon beïnvloed. De beperkingen van de meeste instrumenten en zeker van de trompet en hoorn, hadden invloed op de mogelijkheden in het repertoire.

De beperkingen van de meeste instrumenten en zeker van de trompet en hoorn, hadden invloed op de mogelijkheden in het repertoire. Gaandeweg werden ernieuwe instrumenten uitgevonden, zoals de klephoorn, de ophicleïde. In 1818 werkte Stölzel samen met Blühmel; zij verwierven beiden een tienjarig patent voor een pompventiel dat eerst op de hoorn werd toegepast.

Adolphe Sax

De grootste en belangrijkste innovatie was te danken aan de in Frankrijk actieve Belgische instrumentenbouwer Adolphe Sax. Deze stelde op de Internationale Tentoonstelling van Parijs in 1844, naast de saxofoon en de basklarinet, een nieuwe familie chromatische koperen blaasinstrumenten voor die hij ‘Sax bugels’ noemde. Om de associatie met de bestaande, maar zeer onvolmaakte, bugels te voorkomen, veranderde hij snel de naam in “saxhoorn”. Voor al deze instrumenten kreeg Sax in 1843 een patent.

Een andere man die in dit overzicht niet ongenoemd mag blijven is Wilhelm Wieprecht (1802-1872). Wieprecht is de man die in Duitsland hervormingen in de militaire orkesten teweeg heeft gebracht, die vergelijkbaar zijn met de hervormingen van Adolphe Sax.

Ondertussen onderging ook de klarinet grondige verbeteringen, dankzij de samenwerking van virtuozen zoals Bärmann en Müller met componisten zoals Carl Maria von Weber, Felix Mendelssohn en Ludwig Spohr. En in 1832 bracht de Beierse fluitist Theobald Boehm een geweldige verbetering aan de fluit door het ‘ringsleutelsysteem’. In 1843 paste de Franse klarinettist Hyacinthe Klosé het kleppensysteem van de Boehmfluit op de klarinet toe wat veel meer mogelijkheden bood, vooral voor blaasmuziekcomponisten.

Uitbreiding van het basregister

De zwakste schakel in het blaasorkest bleef echter het basregister: dat bestond alleen uit de serpent, bashoorn en ophicleïde, vaak aangevuld door  contrafagot of snarenbas.

Gezamenlijk musiceren vulde een sociale en culturele leegte in het leven van arbeiders. Ook hadden deze muziekverenigingen als taak het volk muzikaal te ontwikkelen. Muziekverenigingen pasten daarmee in het beschavingsoffensief van de tweede helft van de negentiende eeuw, wat als doel had het volk onder aan de maatschappelijke ladder beschaafder te maken wat betreft hun gewoonten en gedragingen.

Lid zijn van een blaasorkest was een van de weinige manieren om je gezamenlijk met andere mensen te amuseren. Ook was het een manier om arbeiders met klassieke muziek in aanraking te laten komen. Blaasorkesten werden gestimuleerd door de gemeentes en werkgevers en er was geen feest of ceremonie denkbaar zonder blaasorkest. Waar arbeiders waren, waren muziekverenigingen.