fbpx

studie

Vibrato wat en hoe

by

De afgelopen weken werd me een aantal keer gevraagd naar vibrato spelen. Hoe doe je dat op een koperinstrument en hoe zorg je dat het niet 'te veel' wordt? Ik besloot er daarom een blog aan te wijden!

Vibrato is er echt alleen maar om een toon te kleuren en moet dus ook als zodanig toegepast worden. Natuurlijk is het een persoonlijk iets, maar het vibrato moet altijd in dienst van de muziek staan!

  • Het vibrato wordt nog wel eens op een overdreven wijze uitgevoerd om technische tekortkomingen te verbloemen. Daarom moet een beginnende leerling altijd eerst met een strakke goed door adem gesteunde toon leren spelen voor je vibrato kunt gaan leren.
  • De verschillende muziekstijlen uit de muziekgeschiedenis van de 20e eeuw kennen vele verschillende toepassingen van het vibrato. Zo was het in de twintiger en dertiger jaren te doen gebruikelijk om met een sterk en wijd vibrato te spelen (Louis Armstrong). In bijv. de 'cool jazz' werd er zo min mogelijk gevibreerd. Als het al gebeurde dan deden ze het aan het eind van de toon. 
  • Het vibrato kan grote invloed uit kan oefenen op het karakter van de muziek.

Er zijn verschillende soorten vibrato:

  • dynamische vibrato. Dit houdt in dat je met een bepaalde regelmaat hard en zacht speelt. Je doet dat door het aanspannen en ontspannen van het middenrif.
  • lipvibrato wordt er een regelmatige golfbeweging uitgevoerd rondom, boven, onder (of in combinatie) het tooncentrum. Het gaat dus om een variatie van de toonhoogte. De snelheid van deze golfbeweging kan gevarieerd worden en is afhankelijk van de smaak van de speler.

Het lipvibrato wordt meestal bewerkstelligd door het bewegen van de onderkaak. Simpel gezegd maak je hierbij een soort 'wawa' beweging met je onderkaak.

Het is NIET de bedoeling dat je met je hand (en dus je instrument) beweegt of met je hoofd schudt om een vibrato te bewerkstelligen. 

  • Onthoud dat het vibrato het embouchure nooit wezenlijk mag veranderen. Om goed te leren omgaan met vibrato raad ik de leerling aan om allereerst heel veel goede opnames te beluisteren, en de daarop uitgevoerde vibrato's nauwkeurig na te bootsen.
    Je kunt het vibrato trainen door het ritmisch gelijkmatig (metronoom) uit te voeren op de verschillende tonen van een toonladder uit het middenregister. Let hierbij op de klankconstantie en de regelmaat van het vibrato. (wawa)
  • Onthoud bij het studeren van vibrato dat het om een toegevoegde waarde gaat. Het is niet een op zichzelf staand iets. Een slechte toon gaat niet beter klinken door een sterk vibrato.

    Wil je met jouw vibrato-techniek aan de slag en wil je daarbij mijn hulp?
    Dat kan, via deze link kun je direct een sessie boeken!
     

De vakantie zit er bijna op: omzien en de blik vooruit!

by

Het is alweer de laatste week van de zomervakantie. De weken zijn omgevlogen! 
In deze blog wil ik jullie even meenemen naar wat deze vakantie mij muzikaal heeft gebracht, en wat ik hoop dat het nieuwe seizoen gaat brengen.

Na anderhalf onrustig Corona-jaar besloot ik om deze zomervakantie rustig aan te doen. Geen groots opgezet muzikaal zomerprogramma, maar even rust en tijd voor mezelf.

Nou ja... rust... Het is niet zo dat ik 6 weken plat op mijn kont heb gezet en niks heb gedaan, daar ben ik het type niet voor.
Maar nu alle repetities en lessen stil lagen was er tijd om mijn creativiteit en muzikale energie vrij te laten stromen (of juist niet!).

En zo kwam het dat er tóch wat video's werden opgenomen, gewoon omdat ik daar onwijs veel zin in had, en dat er weer gecomponeerd werd. Omdat er rust en inspiratie was! Het betreft een compositie voor een internationale compositiewedstrijd, dus dat is wel spannend. Het werk is nog niet af hoor, maar er is dan ook nog ruim de tijd om het af te ronden.

Ik heb ook mijn 2e muzikale escaperoom online beschikbaar gemaakt en ik heb hard gewerkt aan het opzetten van een e-learning muziekgeschiedenis. Die e-learning komt in het najaar van 2021 beschikbaar! 

Natuurlijk heb ik ook wat voorbereidingen getroffen voor het nieuwe schooljaar: roosters maken (dat is wat deze week op de planning staat) en al wat planningen maken voor orkesten, hoewel dat vanwege Corona nog lastig is natuurlijk.

En verder heb ik veel gelezen: toffe boeken over dirigenten en hun levens, over orkesten, over wat muziek met ons mensen doet. Ook heb ik in de zomer veel muziek geluisterd; en dat varieert van blaasmuziek tot pop en klassiek en alles wat daar tussen zit..

En wat onwijs leuk was: ik heb tijdens de vakantie mijn voormalig docent HAFA-directie Hardy Mertens sinds lange tijd weer eens live gesproken. We hebben samen gepraat over van alles en nog wat, maar natuurlijk ook veel over muziek, ons werk, onze passie. Wat was het ongelooflijk tof en inspirerend om met elkaar te praten en onze ervaringen en ideeën te delen. We willen dit in de toekomt vaker gaan doen.

Al met al was het dus een ontspannende, creatieve en toch muzikale vakantie!

Tja, en dan het komende seizoen. Ik hoop van harte dat we weer enigszins terug kunnen naar normaal, dat we weer echt concerten kunnen geven met publiek.
In mijn agenda staan gelukkig al weer wat concerten gepland: met orkesten, maar ook met wat kleinere ensembles en ook in verrassende combinaties met andere kunstvormen.
Mijn allergrootste wens is dat de blaasmuzieksector deze crisis overleeft, en ik ben er van overtuigd dat dat mogelijk is, als iedereen gaat inzien dat we een eigentijds karakter moeten gaan krijgen, zonder daarbij onze identiteit te verliezen.

Prima Vista spelen, hoe pak je dat aan?

by

Prima vista eventjes iets 'wegspelen'.. Veel mensen vinden het knap lastig! Nu het nieuwe seizoen er weer aan komt en er waarschijnlijk bij veel orkesten nieuw repertoire op de lessenaar komt, wil ik je een paar tips geven hoe je dat a vue spelen het beste aan kunt pakken! Deze tips zijn niet zozeer bedoeld voor een eerste repetitie in orkestverband, maar wél voor thuisstudie en zeker ook voor mensen die zich dit seizoen gaan voorbereiden op een muziekexamen, waar prima vista spelen ook onderdeel van uit maakt!

Alles begint met KIJKEN, rustig kijken! Waarnaar je dan moet kijken?
- Naar de toonsoort (voortekens, slotnoot, toevallige voortekens)
- Naar de maatsoort, hoe moet je tellen, waar zie je lastige ritmes?
- Naar dynamiek en muzikale zinnen, waar moet je ademhalen?

Na kijken komt TEMPO
Is er een exact tempo aangegeven? Waar zit je moeilijkste maat? Bepaal hoe snel je die zo op het eerste gezicht zou kunnen spelen, en bepaal op grond daarvan jouw tempo voor je prima vista spel.

Hierna ga je MENTAAL OEFENEN
Dat wil zeggen dat je in je hoofd het ritme (en wellicht ook al de melodie) zingt. In de tweede fase van het mentaal oefenen ga je ook je grepen 'droog' meedoen.

En dan komt uiteindelijk het echte SPELEN!
Tel af (in je hoofd) en speel! Gaat er iets kleins mis? Probeer gewoon door te spelen!!
Echt studeren komt later, voor nu was het doel om prima vista te spelen!

De gouden tip? Dat bepaal jij!

by

Herken je dat? Je worstelt met een muzikaal probleem, en je krijgt tig verschillende oplossingen aangereikt die elkaar ook nog eens heerlijk tegenspreken... Tja wat moet je dan?

Elke blazers, docent, reparateur, verkoper etc heeft zo zijn eigen pakket aan ideeën, kennis en voorkeuren mbt: instrumenten, mondstukken, ventiel-olie, schoonmaken, oefeningen, houding, koffers, ademsteun, improviseren, uit het hoofd spelen etc etc...

Vaak worden kennis en nieuwe weetjes gedeeld bij repetities, in winkels, tijdens lessen, workshops, optredens en natuurlijk heel veel op internet. En er zijn maar weinig dingen waar iedereen dezelfde mening over heeft; en dat is ook prima zo, want niemand is hetzelfde en bovendien houdt dat je scherp en nieuwsgierig.

Dus ja, als je wekelijks mijn blog leest of mijn maandelijkse nieuwsbrief; weet dat dit ook maar mijn ervaringen zijn en er meerdere meningen over zijn. En dat jij uiteindelijk kiest voor wat je zelf het meest logische vindt.
Zo ben ik zelf ook te werk gegaan bij het vormen van mijn 'tips & tricks'..

Mijn tip is dus: blijf dichtbij je zelf en ervaar wat het beste bij jou past!
Ook in mijn coachings probeer ik altijd zo dicht mogelijk bij jou te blijven en te zoeken naar 'oplossingen' die bij jou passen!


Meespeelcd’s: zonde of zaligheid?

by

In mijn eigen tijd als (jonge) leerling had je ze nog niet: boeken met meespeelcd's en dvd's.
Ik had dat best wel leuk gevonden denk ik, hoewel... misschien ook wel niet...
De afgelopen week voerde ik een gesprek over de zin en de onzin van dit soort boeken.

Want ja, er zijn dus mensen die dit soort meespeelcd's zeer zinloos en zelfs slecht vinden voor onze leerlingen.
Het zou hen te makkelijk worden gemaakt en hun creativiteit zou niet of onvoldoende geprikkeld worden door deze meespeelcd's..

Ik snap die redenering aan de ene kant wel: op de cd wordt vaak al voorgespeeld hoe de leerling het zou moeten doen, dus dat laat weinig ruimte voor creativiteit. Bovendien als het voorgespeeld wordt, speelt het voor veel leerlingen een stuk makkelijker..

Maar het gaat te ver om dan te zeggen dat dit soort cd's slecht en zinloos zijn! Wat denk je van een beginnende leerling zonder muzikale ouders die thuis zijn eerste noten moet oefenen? Dan is zo'n cd maar wat handig, want zo kan hij of zij tenminste controleren of de toonhoogte wel klopt.

Voor de wat gevorderde muzikanten is het prettig om met de cd wat tempo-vastheid te oefenen. Bovendien is het natuurlijk super om thuis ook met een soort band te kunnen spelen. Dat is toch veel leuker dan in je eentje. Dus de meespeelcd heeft ook een plezierverhogend effect op de meeste leerlingen.

Maar aan de andere kant wil ik als coach ook graag dat een leerling zich ontwikkelt tot een muzikale persoonlijkheid, dus ik bouw het gebruik van dit soort cd's wel vaak een beetje af na het allereerste begin. Ik wil graag dat leerlingen zelf dingen gaan ontdekken, hun eigen stijl ontwikkelen etc..

Dus zoals zo vaak ligt het niet zo zwart-wit: meespeelcd's kun je gerust gebruiken in het leerproces en vooral ook op gezette tijden, zolang je de creatieve ontwikkeling van je leerling maar in het oog houdt!

Ik ben benieuwd! Hoe zie jij het werken met meespeelcd's?

Hoe krijg je een muziekstuk onder de knie?

by

Veel oefenen, is de tip die je vast vaak krijgt. Maar hoe oefenen je zo efficiënt mogelijk, zodat jij zo snel mogelijk jouw nieuwe muziekstuk onder de knie hebt? Gelukkig zijn er wat tips en trucs die je helpen sneller en efficiënter te studeren.

Tip 1: Begin langzaam

Lees voor je begint te spelen het hele muziekstuk eerst eens grondig door. Zitten er lastige stukken in, herhalingen etc.? Deel dan het muziekstuk op
in kleine delen. Het hele stuk in één keer oefenen is, zeker in het begin, niet te doen en werkt niet erg motiverend. Grote kans dat je het begin kunt dromen maar nooit foutloos het einde zult halen.

Start altijd langzaam zodat je de focus op de techniek kunt leggen voor een goede basis. Oefen het stuk in delen en wissel makkelijke en moeilijke delen af.
Begin ook eens aan het einde van het stuk of pak ergens een deel uit het midden.

Tip 2: Herhalen, herhalen, herhalen… maar dan wel effectief

Herhalen is een van de beste manieren om iets in je hoofd vast te zetten. Maar eindeloos herhalen zorgt niet automatisch voor een ingestudeerd muziekstuk. Het is nooit bewezen dat 10x herhalen beter is dan 4x herhalen. Door de herhalingen slim in te zetten kan je efficiënter studeren.

Alles wat je leert heeft tijd nodig om te bezinken. Het heeft dus nauwelijks zin om 30 keer achter elkaar hetzelfde te spelen. Ook uren achter elkaar oefenen op hetzelfde stuk heeft geen nut.
Het is veel effectiever om 3x per dag een kwartier te oefenen. En om een moeilijk deel van je muziekstuk 5x te oefenen en daarna even iets anders te spelen, waarna je het nog eens 5x oefent.

Tip 3: Studeren met complete focus

Wanneer je echt goed wilt studeren is complete focus en opperste concentratie een must. Zonder focus zweven je gedachten gemakkelijk alle kanten op en zal er weinig blijven hangen van wat je in wilt studeren.
Ga daarom niet studeren als je merkt dat je hoofd er niet naar staat. Het is een verspilling van je tijd. Staat je hoofd er wel naar en kan je goed je gedachten erbij houden dan is de kans groot dat je in korte tijd veel kunt instuderen.

Tip 4: Speel vanuit je gedachten

“Het liedje dat maar in je hoofd blijft zitten” is een mooi voorbeeld van een muziekstuk dat je waarschijnlijk zonder al te veel haperen kunt
spelen. Muziek spelen blijft voor een deel ook gevoel. Met alleen techniek kom je er niet. Probeer het nieuwe muziekstuk dat je wilt leren spelen van binnen en buiten te leren. Wat is de gedachte erachter? Welk gevoel hoort erbij?

Als je leert op deze manier naar je muziek te kijken zal je meer vanuit je hoofd en je gevoel gaan spelen. In plaats van alleen maar de positie van je vingers te bepalen. En weet je wat het mooie is? Daardoor ben je bij een uitvoering straks ook veel minder nerveus! Want je hoeft je dan minder zorgen te maken om de techniek. Het spelen van het stuk is dan een soort natuurlijk iets geworden!

Tip 5: Maak fouten

Fouten maken is helemaal niet erg, sterker nog: fouten maken moet! Want van fouten kun je leren!Belangrijker is hoe je ermee omgaat. Zodra er een noot fout gaat is de neiging groot het hele stuk weer van voren af aan opnieuw te spelen. Doe dit niet.
Ga je echt heel erg de mist in probeer er dan eerst achter te komen waardoor het fout ging. Was je niet geconcentreerd? Vind je dit deel heel moeilijk? Maak je steeds dezelfde fout?

Begin niet overnieuw maar oefen alleen het stuk waar je op hapert nog een aantal keer. Vind je het een lastig gedeelte, speel het dan langzamer zodat je beter op de techniek kunt letten en erachter kunt komen waarom juist dit deel niet wil lukken.

Tip 6: Blijf op je eigen niveau

Natuurlijk heb je grootse dromen maar blijf wel oefenen op je eigen niveau. Het is begrijpelijk dat je graag een bepaald liedje wil spelen, maar oefen nooit muziekstukken die ver boven je persoonlijke niveau zitten. Dit is een verspilling van je tijd en werkt niet echt motiverend. Je docent zal het fantastisch vinden als je met eigen ideeën komt om te spelen, en hij of zij kan je ook helpen inschatten of een bepaald stuk wel of (nog) niet haalbaar is voor jou!

Tip 7: Trap niet in de veel gemaakte studeer fouten

Wil je echt efficiënt leren studeren vermijd dan de veel gemaakte studeer fouten. Je schiet er niets mee op en het brengt je niet dichter bij je doel.
Studeren terwijl je gedachten heel ergens anders zijn is een veel voorkomende fout. Ook het eindeloos herhalen van bepaalde delen van je muziekstuk, in de hoop dat het uiteindelijk wel een keer zal lukken. Of, nog erger, het herhalen van gedeeltes van je muziekstuk die je allang kent.

De juiste technieken helpen je beter te studeren

Wanneer je de juiste technieken hebt geleerd in je muzieklessen, kan je deze toepassen tijdens het studeren. Het zal je zeker helpen om sneller het muziekstuk onder de knie te krijgen. Volg jij nog geen les, maar wil je wel graag aan de slag? Ik help je graag verder! 

Studeren met een Practice Diary

by

Met name volwassen leerlingen vragen mij in deze tijd vaak hoe ze zichzelf thuis wat kunnen motiveren. Nu heb ik vorig jaar natuurlijk al een hele blog-serie gewijd aan motivatie, maar 1 ding is daarin niet aan de orde gekomen. En dat is nou net iets wat juist voor volwassen leerlingen heel goed werkt: de practice diary!

Wat is het?

Een practice diary is eigenlijk precies dat wat je verwacht dat het is:
een dagboek waarin je je dagelijkse muziekstudie bijhoudt! Maar daarnaast stel je in het dagboek ook maandelijks doelen op korte termijn, middellange en lange termijn.. En je geeft jezelf cijfers voor diverse onderdelen.
Je kiest een mooi schriftje of een soort bullet journal uit waarin je dit gaat uitwerken.

Doelen stellen

Je start met doelen stellen:
- wat wil je op korte termijn bereiken? Korte termijn wil zeggen binnen enkele dagen of weken (liefst binnen een maand, omdat je maandelijks een nieuwe set doelen stelt én jezelf beoordeelt)
- wat wil je op middellange termijn bereiken? Hiermee bedoel ik een paar maanden.
- wat wil je op lange termijn bereiken? Bijvoorbeeld over 1 of meerdere jaren.

Deze doelen schrijf je op de eerste bladzijde van het schrift wat je hiervoor gebruikt.

Dagelijks schrijven

Iedere dag schrijf je wat je die dag gedaan hebt qua studie, maar dat niet alleen, je noteert ook wat goed ging en wat beter moet.

Hier een stukje uit mijn practice diary van een aantal jaar geleden alweer:

'Hard en intensief gestudeerd en met succes: Rochut, Bitsch, Chavanne én Balay een stuk beter dan de afgelopen week!
Blue Bells of Scotland voor het eerst gestudeerd. Een zwaar stuk, maar voor een eerste keer viel het niet tegen. Concertino ging goed, maar de hoge G blijft lastig qua zuiverheid. Pantomime ging wel aardig, maar de vermoeidheid deed me de das om. Ik moet beter opletten dat ik in de hoogte niet ga persen, maar echt op ademsteun blijf spelen.' 

Iedere dag voor je begint lees je de tekst van de dagen ervoor even door zodat je weer precies weet hoe het ging en waar je aan wil werken.

Maandelijks doelen bijstellen én jezelf beoordelen

Iedere maand stel je nieuwe korte termijn doelen, en pas je de middellange termijn en de lange termijn doelen aan.
Maar daarnaast geef je jezelf ook iedere maand cijfers. Wees daar realistisch in, anders help je jezelf niet! 
Voor mij werkt het practice diary, nog steeds, heel erg motiverend. Ik gebruik het niet alleen voor mijn hoofdinstrument euphonium, maar ook voor de trompet en de trombone!

Je eigen rapport

Wat beoordeel je dan? Ik zal mijn rapport met je delen, het staat je natuurlijk vrij om het eventueel anders in te vullen!

Notenschrift, hoe belangrijk is dat eigenlijk?

by

De Beatles, Elvis, Eric Clapton, Bob Dylan, Bob Marley en John Ewbank. Allemaal grootheden in de wereld van de muziek.. Maar wist je dat deze mensen geen (muziek)noot konden lezen?!

Als docent ben ik iemand die open staat voor andere dan de gebaande wegen, en daarbij komen steeds vaker leerlingen bij me die vragen: zijn die noten eigenlijk wel nodig?? Moet ik wel noten lezen?? Kan ik niet gewoon lekker spelen??
Met de huidige technologieën kun je toch gewoon wat spelen en met bv de iPad een begeleiding fabriceren??


Tsja, deels hebben ze wel gelijk vind ik. Bladmuziek is heel handig, en ikzelf vind het fijn om van bladmuziek te spelen, maar ik merk ook dat het soms in de weg zit. 
Je merkt het bijvoorbeeld als je met een jonge leerling start met instrumentale lessen. De eerste (proef)lessen is er vaak nog geen boek voor handen en leer je zo’n kind vooral de techniek van blazen, je legt uit hoe het instrument werkt, en spelenderwijs komen er zo ‘liedjes’ uit het instrument.. 
Als later het boek opengaat, merk je dat leerlingen dat soms als blokkade voelen.

Maar ik merk het ook bij mezelf: ik kan werkelijk muzikaler spelen en opgaan in de muziek als ik loskom van de bladmuziek.

Muzieknotatie is geen absolute voorwaarde om je dromen en ambities waar te maken. Jammer genoeg zitten veel mensen een soort van vast in ‘het systeem’ van muziek leren.
Muziek leer je vanuit een boekje en je leert eerst die noot en dan die noot en….. Veel kinderen verliezen daardoor al snel het plezier in waar het eigenlijk om draait: fijn muziek maken!

Moet je dan muziekschrift leren lezen maar helemaal afschaffen? Nee, dat wil ik zeker niet beweren… 
Want het is ongelooflijk handig om te snappen en voor je te zien hoe muziek in elkaar zit.. Maar het hoeft niet per se in een bepaalde volgorde, en het is heel goed om regelmatig gewoon lekker te ‘pingelen’ en liedjes uit je hoofd te spelen of proberen op gehoor mee te spelen met bv YouTube of Spotify. Dat geeft veel plezier, maar helpt leerlingen ook om hun muzikale gehoor te trainen en vrijer en creatiever te spelen. 

Dit is dus eigenlijk een pleidooi om kinderen (en ook volwassen leerlingen) een passende lesmethode aan te bieden. Níet op volgorde van een bepaald boek, want zo doen we het altijd. Nee! Kijk naar de leerling, hoe hij of zij reageert en pas je strategie daarop aan. En daarbij altijd in je achterhoofd houden dat het plezier in het muziek maken en het creatief bezig zijn voorop moet blijven staan…

En ja, dat kost je soms wat meer improvisatie en energie als docent, maar het is ook juist verfrissend om geen 13 in een dozijn leerlingen af te leveren, maar 13 muzikale individuen die met plezier muziek maken en een eigen muzikale identiteit hebben!

En per saldo kost het zeker niet meer tijd dan de ‘reguliere lesaanpak’ om een leerling klaar te stomen voor een examen. Maar leerlingen voelen zich er prettig bij omdat het nauw aansluit bij hun belevingswereld en persoonlijkheid.

Oftewel: ‘muziek op maat’ voor iedere leerling!

Blessures voorkomen

by

Bij veel bedrijven wordt aandacht besteed aan ARBO-richtlijnen om zodoende allerlei arbeidsgerelateerde blessures te voorkomen..
Als musicus ben je in de meeste gevallen zélf verantwoordelijk voor het beschermen van je lijf tegen allerlei blessures.

Natuurlijk denken de meeste mensen bij blessures gelijk aan gehoorschade die opgelopen kan worden. En ja, ik controleer ook regelmatig met een speciale app of ik mijn oren niet aan téveel dB’s bloot stel. 
(Nu met Corona is dat natuurlijk wel veel minder aan de orde.) 

Maar als dirigent kun je ook last krijgen van blessures aan armen, schouder, nek en bovenrug… 
Het is goed om regelmatig te sporten en op die manier je core goed te trainen, zodat je minder snel vatbaar bent voor dit soort blessures. Belangrijk is het ook om regelmatig voldoende rust te nemen…

Tja, mijn lichaam vormt een belangrijk deel van mijn werk, dus daar moet ik goed voor zorgen.
Anderen doen dat (terecht) niet voor me, dus ik moet echt zelf opletten, in die zin ben ik dus mijn eigen ARBO-bewaker.

Wat ik dan doe om fit te blijven? Ik wandel dagelijks en ben inmiddels ook weer van start gegaan met touwtje springen, dat houdt hopelijk ook het jeugdig enthousiasme in mij vast 😉
Ook doe ik sinds kort wat yoga-oefeningen om flexibel en lenig te blijven, en ik moet zeggen dat voelt wel heel goed!

Als spelend muzikant is het vooral belangrijk om tijdens het repeteren goed op je houding te letten, zodat er niets vast of 'op slot' komt te zitten.
Het is daarom aan te raden om regelmatig een video-opname van jezelf te maken om te bekijken hoe je er bij zit of staat en of dat allemaal goed gaat.

En ook voor spelende muzikanten geldt natuurlijk dat je minder snel last krijgt van blessures als je fit bent, dus regelmatig bewegen en sporten is een heel goed idee!

Uit het hoofd spelen: waarom en hoe?

by

Menig leerling vervloekt het onderdeel uit het hoofd spelen. De meeste van mijn pupillen gaat het eigenlijk we goed af, maar als ik orkestleden spreek over hun examens dan zijn ze vaak het meest nerveus voor het uit het hoofd spelen van een bepaald stuk. Waarom is dat überhaupt nodig, krijg ik vaak als vraag.. Want in het orkest spelen we toch ook niet uit ons hoofd??
Ik zal in deze blog proberen uit te leggen wat het nut is van uit het hoofd leren spelen!

Muzikaal geheugen

Waar het hier om gaat is ‘muzikaal geheugen’.
Gewoonlijk maakt een muzikant gebruik van wat we “spiergeheugen” noemen.
Herinneringen zijn natuurlijk niet opgeslagen in de spieren, maar verwijzen eerder naar een type geheugen, waar herinneringen verbonden aan bewegingspatronen versterkt worden door veel te repeteren.
Dat heet procedureel geheugen en het staat apart van andere geheugentypes, zoals die voor gebeurtenissen of voor algemene kennis. We gebruiken procedureel geheugen voor handelingen als autorijden, fietsen of typen op een toetsenbord.
Dit is het type geheugen wat ons onder het motto “oefening baart kunst” bijna automatisch dit soort handelingen laten verrichten. Het is vooral een kwestie van vaardigheid. Onder invloed van stress of angst kan dit procedurele geheugen haperen en krijgen we het gevoel alsof we geen adem meer kunnen halen. Dit  komt best nog al eens voor bij muzikanten,  bijvoorbeeld wanneer het procedureel geheugen door faalangst wordt ondermijnd, wat leidt tot speelfouten en black outs. De methode van muziek repeteren en oefenen  is erop gericht dit soort fouten te vermijden of snel te herstellen.

Maar alleen maar herhalen, de meest gebruikte strategie om muziek te studeren, voorkomt niet noodzakelijkerwijs het maken van fouten of vergeten van muzikale handelingen. Het is beter je interacties met de muziek meer te variëren door verschillende bronnen van geheugen aan te boren, voor het geval  één type geheugen het laat afweten. Muzikanten kunnen de muziek bijvoorbeeld in notenschrift uitschrijven om hun visueel geheugen te trainen of een harmonische analyse maken om hun herinnering aan de muzikale structuur meer te borgen in het geheugen.

Een andere aan te bevelen strategie is het muziekstuk te oefenen door op steeds op andere punten te beginnen. Procedureel geheugen vormt vaak ketens van opeenvolgende handelingen, waarbij elke handeling de herinnering aan een volgende triggert. Als een muzikant alleen maar steeds weer vanaf het begin een muziekstuk oefent, dan loopt hij de kans tijdens een concert, eenmaal afgeleid door gekuch of een mobieltje dat afgaat, minder snel de draad weer te kunnen oppakken, omdat de herinnering aan het volgende moment niet wordt geactiveerd.
Het besef, dat je op verschillende punten de draad weer kunt oppakken kan de kans op faalangst dusdanig verminderen, dat je daardoor ook minder vaak door black outs wordt getroffen.
Welnu, ook het uit het hoofd studeren van een muziekstuk helpt bij het opbouwen van je muzikale geheugen…
Het heeft dus wel degelijk zin!

Hoe pak je het aan?

Dan rest nog wel de vraag hoe je dat nou aanpakt, het uit je hoofd leren van een muziekstuk.

  1. Kies een studietechniek die het beste bij jou past:
    1. Leer het notenbeeld uit je hoofd. Lastige passages overschrijven is daarbij een goed hulpmiddel.
    2. Luister (in gedachten) naar de muziek, zing het in je hoofd mee.
    3. Speel het stuk in gedachten; onthoud de vingerzetting en speelbeweging. Wat in je lichaam is verankerd hoef je niet meer te onthouden. Je kunt het loslaten en vertrouwen op je vingers. (Als je het tenminste goed hebt ingestudeerd!)
    4. Een combinatie van de voorgaande technieken is de theoretische benadering, waarbij je het stuk onthoudt als een reeks muzikale patronen (toonladders, gebroken akkoorden, akkoordopeenvolgingen, omspelingen enzovoort).
    5. Voor de “lucky” few: met een fotografisch geheugen de bladmuziek als het ware voor je zien.
  2. Gebruik methodes uit computerspelletjes
    1. Herhalen tot het goed gaat en je het doorhebt
    2. Geduldig wachten tot het zover is
    3. Geconcentreerd oefenen werkt sneller
    4. In korte stukjes oefenen: grote taken zijn sneller klaar als ze in kleinere delen worden gesplitst
    5. Begin met iets makkelijks en bouw daarna op in moeilijkheidsgraad
    6. Het spel geeft nooit toe aan de speler als deze het level nog niet beheerst: kweek doorzettingsvermogen
    7. Blijf alles gebruiken wat je in het spel geleerd hebt om steeds meer tijd te besparen
    8. De weg naar je doel is zeker zo leuk als het doel zelf: je kunt meer plezier hebben van het oefenen dan uiteindelijk van het stuk kunnen spelen.
  3. Geheugentraining als een spel: vier het (beloon jezelf) als je door bent naar de volgende taak! Ben je er nog niet door? Bedenk een spannend verhaal bij de lastige plekken, geef ze een naam of maak er een tekening van. Oefen de betreffende plek(ken) nog een (paar) keer en probeer het dan opnieuw vanaf het begin.



4. De handgeschreven kopie in < 10 minuten.
 Als je denkt, dat je een passage uit je hoofd kent, schrijf dan de eerste acht maten uit je hoofd op. Denk eerst aan de maatsoort, voortekens, het ritme, tempo (hoeveel tellen per minuut?) en dynamiek. Je mag tussendoor nadenken of het even doorspelen (zingen), maar niet in je bladmuziek kijken. Bedenk ook in welke maat en op welke sterkte een crescendo of decrescendo begint en eindigt en welke tonen verhoogd of verlaagd worden.

5. De stoomwals: een maat of passage onthouden door stampen en herhalen zoals de rijtjes van voorzetsels met bijbehorende naamval in het Duits of de elementen uit het periodiek systeem. Oefen er steeds één tegelijk. Werk beurtelings van voren naar achter en van achter naar voren.

6. Het reizende boek:

    1. Begin met de bladmuziek voor je neus
    2. Verschuif het boek / blad een eindje op de standaard
    3. Leg de muziek plat neer, nog wel zichtbaar maar lastiger te lezen
    4. Leg de muziek op kniehoogte
    5. Op de grond naast de voeten
    6. Op de grond achter je
    7. In een hoek in de kamer
    8. In een andere kamer

Ik ben benieuwd hoe jij het aanpakt! Wat werkt voor jou?! Heb je andere tips?