Wat is het toch dat er gebeurt op een concertpodium, dat we meekrijgen als luisteraars en dat je ervaart als je samen muziek maakt? Een gevoel van flow, waarbij je helemaal op kan gaan in de muziek en niets anders er meer toe doet. Is het de pure ervaring van kunst, of is het iets dat we ook kunnen ervaren in een samenwerking die niet om kunst draait?
Samenspel wordt vaak gebruikt als een taalkundige kwinkslag voor samenwerken. Toch is het niet hetzelfde. Samenspel is eerder de ultieme vorm van samenwerken. Iets dat alleen kan ontstaan als alle condities voor samenwerken aanwezig zijn en de handen vrij zijn om écht verder te komen met elkaar. Om muziek te gaan maken. In het collectief van het Business Conservatorium verkennen we in een reeks blogs wat er komt kijken bij overtuigend samenspel.
'Muziek maken is zweten en werken, en wel zo hard dat het voor de luisteraar niet meer overkomt als werk maar als spel. Het moet vanzelf lijken te gaan.'
Muziek biedt een rijke metafoor in de analyse van samenwerkingen. Het begint al bij de taal. Muzikale begrippen maken tastbaar wat in de zakelijke taal vaak ongrijpbaar blijft, omdat het óók gaat om het gevoel. Het houdt dichtbij wat anders op afstand wordt georganiseerd. 'Dit resoneert bij mij', 'daar zit muziek in', 'dit moeten we even afstemmen' zijn signalen om serieus te nemen in een samenwerking. Als iets goed voelt, ga je er harder voor lopen. Als iedereen er harder voor gaat lopen: tel uit je winst. Samenspel ontstaat als synchronisatie van de eigen drijfveren en passie, en daarbij vertrouwen dat er in de samenwerking impact wordt gerealiseerd. Daarbij helpt taal die gaat over harmonie, indruk maken en gezamenlijkheid (beleven, win/win), waar veelgebruikte metaforen uit strijd en sport vaak worden ingezet om verschil of competitie uit te drukken (veroveren, win/loose).
Samenspel is niet zo vanzelfsprekend als het lijkt. We kennen allemaal wel de voorbeelden waar samenwerkingen stroef verlopen, laat staan dat het lukt om daar samen bovenuit te stijgen en iets moois neer te zetten. Iedereen die wel eens samenwerkt kan veel leren van musici.
Jawel, er wordt vaak gezegd dat musici meer kunnen leren van de zakelijke kant, maar 'het zakenleven' kan zeker ook leren van de artistieke ontwikkeling van musici. Dat begint al bij de manier waarop zij op het conservatorium worden getraind en zichzelf blijven trainen tot samenspel. Het eindexamen als totaalproeve om in hechte samenwerking met verschillende disciplines (instrumenten) tot een eigen samengesteld, georganiseerd en uitgevoerd programma te komen. Hoe anders is dat op alle andere opleidingen, waarbij de afsluiting bestaat uit het vaak vooral solitaire proces van een scriptie of eindpresentatie. De meeste mensen zijn bij het afronden van hun opleiding niet beoordeeld op de mate waarin ze kunnen samenwerken, terwijl we in ons professionele leven allemaal in zekere mate afhankelijk zijn van de ander en in talloze samenwerkingsverbanden ons werk doen.
'We kunnen veel leren van musici als het gaat om samenspel. Zij weten wat er moet gebeuren om samen muziek te kunnen maken, van hoe je met elkaar afstemt tot hoe je ultiem buigzaam op het concertpodium samen nieuwe hoogtes kunt bereiken.'
In muzikaal samenspel doet iedereen er alles voor om de luisteraar te raken. Je kunt niet zonder passie muziek maken, en dat is evengoed een vuistregel voor overtuigend samenspel in samenwerkingen buiten het podium. Waar gaat het je nou écht om? Samenspel is meer dan een rationeel proces om samen resultaten te bereiken. Musici worden getraind om hun gevoel aan te spreken en op elkaar af te stemmen. Wat zij beleven op het podium moet zo sterk zijn dat je het als luisteraar in de zaal meekrijgt. Ze zetten samen een beweging in gang van energie, en op de goede momenten levert dat die flow op waardoor het samenspel klinkt als één instrument. Je zou willen dat elke samenwerking die magische momenten kent.
Veel muzikanten die dit lezen zijn misschien verbaasd over hoezeer samenspel eigenlijk leerzaam is voor jouw leven buiten de muziek!
En dan heb ik het zeker niet alleen over samenspel in een groot orkest, maar juist ook in een klein ensemble. Vanuit bovenstaande perspectief is een klein ensemble juist goed om 'in het klein' te oefenen natuurlijk. Maar er zijn nog meer voordelen aan samenspelen in een kleiner ensemble:
- je leert de verschillende harmonische rollen in een muziekstuk kennen en je leert zo ook muzikaler denken, waardoor je muzikale lijnen en structuren beter gaat doorzien, iets wat je helpt als je in grotere samenstellingen gaat samenspelen.
- je leert echt goed samenspelen, en je moet je mannetje staan, want je kunt je niet verstoppen achter een ander uit jouw sectie, want je speelt alleen die partij
- je leert extreem goed te letten op zuiverheid, want ook hier geldt: je kunt je niet verstoppen!
Dus: heel fijn samen musiceren, écht samenspelen, want daarmee wordt je niet alleen muzikaal, maar zeker ook als mens een betere samenwerker!