Puber ontwikkelt smaak voor de rest van zijn leven
Al die kleine en grote sociale en culturele invloeden vormen een mal waarin jouw muzikale voorkeur zich vormt. Dat gebeurt al in je tienerjaren, weet Ter Bogt uit een eigen studie onder 325 jongvolwassenen en hun ouders die hij in 2011 publiceerde. ‘Het zijn de jaren waarin je je identiteit ontwikkelt, waarin je veel ontdekt over jezelf, je relaties, je seksualiteit. Muziek hoort daarbij. Het is de soundtrack bij al die ontwikkelingen. De kans is groot dat je de liedjes uit die tijd de rest van je leven leuk blijft vinden.' Je muzieksmaak ontwikkel je grotendeels als je jong bent. Een recent dataonderzoek van The New York Times bevestigt dat. Op Spotify analyseerde die krant de profielen van luisteraars van Amerikaanse nummer-1-hits tussen 1960 en 2000. Conclusie: de liedjes werden het meest gestreamd door mensen die ten tijde van de hitnotering tieners waren, tussen de elf en zestien jaar oud.
Smaak is uit te breiden
Over de sociale en culturele invloed op muzieksmaak bestaat dus weinig twijfel. Maar haal je er biologische aspecten bij, dan gaan de opvattingen uiteenlopen. Zo zijn er wetenschappers die menen dat muzieksmaak niet alleen aangeleerd is (nurture), maar dat er ook aangeboren eigenschappen zijn die invloed hebben op je muzieksmaak (nature).
Ter Bogt is niet een van hen. ‘Je kunt zeggen: intelligente mensen houden vaker van complexe muziek, intelligentie heeft deels een genetische oorzaak, dus wordt muzieksmaak genetisch bepaald. Maar zo ver durf ik zelf niet te gaan. Het is nooit goed onderzocht.’
Je kunt je muzieksmaak blijven ontwikkelen
Voor Mark Reybrouck, hoogleraar musicologie aan de Belgische KU Leuven, gaat het begrip nature verder dan alleen genen en erfelijkheid. ‘Nature is de biologie: onze oren en de manier waarop wij geluidsfrequenties verwerken. Nurture is wat wij er psychologisch mee doen.’ Aan dat natuurlijke deel kunnen we weinig veranderen: dat is gedurende de evolutie van onze soort zo ontstaan.
Maar als mens evolueer je ook gedurende je leven. ‘Je psychologie, je emoties, wat je interessant vindt, je voorkeuren… Al die zaken kun je jezelf leren of laten leren.’ En zolang jij je blijft ontwikkelen, zegt Reybrouck, kan je muzieksmaak dat ook.
Switchen tussen muziekstijlen gebeurt niet vaak
‘Je zult in je leven niet steeds switchen tussen stijlen’, verduidelijkt Ter Bogt. ‘Wel kun je je smaak uitbreiden.’ Zo ontdekte hij dat mensen op latere leeftijd meer openstaan voor complexe muziek als klassiek en jazz. ‘En misschien draai je nu wel de hiphop die je op school stiekem al supertof vond. Of de muziek van je ouders.’
Persoonlijkheid maakt uit: rockers zijn slordig
In 2008 onderzochten Ter Bogt en Marc Delsing in Nederland het verband tussen persoonlijkheidskenmerken en muzieksmaak, en begin vorig jaar verscheen een soortgelijke studie van Amerikaanse en Engelse wetenschappers (onder meer van Stanford University en de University of Cambridge) onder 22.000 deelnemers.
Beide onderzoeken concluderen dat je op basis van muzikale voorkeur best een persoonlijkheidsschets van iemand kunt maken . ‘Ben je slordig, dan houd je van rockmuziek’, verduidelijkt Ter Bogt. ‘Of andersom. Want wat de kip is en wat het ei, weten we nog niet. Mensen die klassieke muziek luisteren, staan open voor nieuwe ervaringen, maar zijn ook depressiever. Het is overigens geen wet van Meden en Perzen. Als je extravert bent, is het niet zo dat je per se ook van hiphop houdt.’
Smaak werkt genre-overstijgend
Ter Bogt gaat in zijn onderzoek uit van genres, de Amerikaanse en Engelse onderzoekers kozen voor omschrijvingen die ‘genre-overstijgend’ zijn. Zij deelden het muzikale landschap op in de onderdelen ‘mellow’, ‘pretentieloos’, ‘verfijnd’, ‘intens’ en ‘hedendaags’. Die stromingen waren vijf keer vertegenwoordigd in een mix van 25 fragmenten die de proefpersonen steeds los moesten beoordelen.
Dat levert interessante informatie op, vindt Reybrouck. ‘Veel mensen denken dat ze houden van klassiek, pop of jazz. Uit deze studies blijkt dat er ook overlap is. Als je mensen laat reageren op muziek die niet gelabeld is, pikken ze er factoren uit die ze mooi vinden. Iemand die van intense muziek houdt, rock of punk, kan dus ook van Stravinsky houden.’ Ook voor fans van bijvoorbeeld Frans Bauer valt er nog genoeg moois te ontdekken, legt Reybrouck uit. ‘Ga eens naar opera luisteren. Qua sentiment is een opera op momenten niet heel anders dan het levenslied. Alleen is opera net wat verfijnder.’
Openheid stimuleren? Ga nieuwe muziek ontdekken!
Maar is het erg als je daar geen zin hebt? Dat je lekker naar Justin Timberlake wilt blijven luisteren omdat je met hem bent opgegroeid? Dat je nerveus wordt van alternatieve bandjes en opera? Toch wel, oordeelt Reybrouck. Volgens hem is het belangrijk nieuwe muziek te ontdekken, omdat het openheid stimuleert.